پذیرش گسترده فناوری‌های هوش مصنوعی می‌تواند منجر به همگرایی رویه‌ها و ارزش‌های فرهنگی شود

اشاره: چالش‌آفرینی هوش مصنوعی در آینده، به‌ویژه در نسبت انسان با سیستم‌های هوشمند و قدرتمندیِ کارکرد‌های آن در رسانه‌های اجتماعی، دغدغه‌ای است که به‌دنبال بررسی بیشتر آن از طریق توجه فرهنگی به فناوری، پیامدشناسی فرهنگی را پیش روی ما قرار داده است؛ واکاوی پیامد‌های فرهنگی توسعه هوش مصنوعی در رسانه‌های اجتماعی و کاربرد و توسعه هوش مصنوعی در رسانه‌های اجتماعی حائز اهمیت است که چه پیامد‌های مثبت و منفی فرهنگی دارد.

برای آگاهی بیشتر از مسأله هوش مصنوعی خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی را با دکتر حسین حسنی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام داده است که در ادامه تقدیم دانش پژوهان می‌شود:

رسا ـ ماهیت و تعریف هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی (AI) را می‌توانیم به عنوان توسعه سیستم‌های رایانه‌ای یا نرم‌افزاری تعریف کنیم که می‌توانند کار‌هایی را انجام دهند که به طور معمول نیازمند هوش انسانی هستند. این وظایف ممکن است شامل حل مسئله، یادگیری، استدلال، درک، درک زبان طبیعی و موارد دیگر باشد؛ جوهره هوش مصنوعی در توانایی آن برای تقلید عملکرد‌های شناختی انسان و تصمیم گیری بر اساس داده ها، الگو‌ها و تجربیات نهفته است. سیستم‌های هوش مصنوعی برای یادگیری از داده ها، انطباق با موقعیت‌های جدید و بهبود عملکرد خود در طول زمان، درست مانند انسان‌ها طراحی شده اند.

زمینه هوش مصنوعی طیف وسیعی از تکنیک‌ها و رویکرد‌ها را شامل می‌شود، از جمله یادگیری ماشین، یادگیری عمیق و هوش مصنوعی نمادین؛ هر یک از این رویکرد‌ها نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند و محققان همچنان به کاوش در مورد روش‌ها و فناوری‌های جدید برای پیشبرد توانایی‌های سیستم‌های هوش مصنوعی ادامه می‌دهند؛  در نهایت، هدف هوش مصنوعی توسعه سیستم‌های هوشمندی است که بتوانند به انسان‌ها در انجام کار‌های مختلف کمک کنند، کارایی، دقت و بهره‌وری را بهبود بخشند. با این حال، ضروری است که سیستم‌های هوش مصنوعی به طور اخلاقی، مسئولانه و با در نظر گرفتن تأثیرات بالقوه آنها بر جامعه توسعه یابند.

رسا ـ دلیل توجه زیاد به این موضوع در جامعه چیست؟

در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی (AI) به دلایل متعددی توجه قابل توجهی از سوی مردم و سیاست‌گذاران را به خود جلب کرده است: پیشرفت‌های سریع: فناوری هوش مصنوعی در دهه گذشته پیشرفت قابل توجهی داشته است، با پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی و رباتیک. این پیشرفت‌ها دامنه کاربرد‌های بالقوه هوش مصنوعی را در بخش‌های مختلفی از جمله مراقبت‌های بهداشتی، امور مالی، حمل و نقل و سرگرمی گسترش داده است. با توانمندتر و فراگیرتر شدن هوش مصنوعی، تأثیر آن بر جامعه آشکارتر می‌شود و منجر به افزایش علاقه و بررسی عمومی می‌شود.

تأثیر اقتصادی: هوش مصنوعی با خودکار کردن وظایف، بهبود بهره‌وری و امکان‌پذیر ساختن محصولات و خدمات جدید، پتانسیل ایجاد رشد اقتصادی قابل توجهی را دارد. سیاست‌گذاران و کسب‌وکار‌ها فرصت‌های اقتصادی ناشی از هوش مصنوعی را تشخیص می‌دهند که منجر به افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق، توسعه و استقرار فناوری‌های هوش مصنوعی می‌شود؛  نگرانی‌های اخلاقی: با پیشرفته‌تر شدن و ادغام سیستم‌های هوش مصنوعی در زندگی روزمره، نگرانی‌های اخلاقی مانند حفظ حریم خصوصی، عدالت، شفافیت و پاسخگویی مطرح می‌شود. موارد پرچم‌دار سوء استفاده یا سوگیری هوش مصنوعی، جرقه بحث‌های عمومی را زده است و سیاست‌گذاران را بر آن داشته تا از طریق قانون‌گذاری و نظارت به این مسائل رسیدگی کنند.

رقابت جهانی: کشور‌های سراسر جهان برای رهبری در فناوری هوش مصنوعی در حال رقابت هستند، زیرا این فناوری به طور فزاینده‌ای به عنوان عاملی کلیدی در قدرت ژئوپلیتیک و امنیت ملی تلقی می‌شود. سیاست‌گذاران و مردم توجه زیادی به رقابت جهانی هوش مصنوعی و پیامد‌های آن برای کشور‌های خود دارند؛ آگاهی و آموزش: افزایش آگاهی عمومی و آموزش در مورد هوش مصنوعی به برجسته‌تر شدن جایگاه آن در گفتمان عمومی کمک کرده است. با آگاه‌تر شدن مردم نسبت به قابلیت‌ها و پیامد‌های بالقوه هوش مصنوعی، آنها بیشتر احتمال دارد در بحث‌ها و فرآیند‌های تصمیم‌گیری مرتبط با سیاست‌گذاری و مقررات هوش مصنوعی شرکت کنند.

به طور کلی، پیشرفت‌های سریع، تأثیر اقتصادی، نگرانی‌های اخلاقی، رقابت جهانی و افزایش آگاهی عمومی منجر به افزایش توجه به هوش مصنوعی در سال‌های اخیر شده است. سیاست‌گذاران، کسب‌وکار‌ها و جامعه در کل باید همچنان به کاوش در فرصت‌ها و چالش‌های ناشی از هوش مصنوعی برای اطمینان از توسعه مسئولانه و سودمند آن ادامه دهند.

رسا ـ فرصت‌ها و تهدیدات فرهنگی هوش مصنوعی در آینده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

هوش مصنوعی (AI) هم چالش‌ها و هم فرصت‌هایی را در جنبه‌های مختلف جامعه، از جمله پیامد‌های فرهنگی، ارائه می‌کند. در اینجا برخی از مهم‌ترین چالش‌ها و فرصت‌ها آورده شده است، چالش‌ها: تعصب و تبعیض: سیستم‌های هوش مصنوعی در صورتی که با داده‌های مغرضانه آموزش داده شوند یا بدون در نظر گرفتن دیدگاه‌های متنوع طراحی شوند، می‌توانند ناخواسته تعصبات موجود را تداوم بخشند یا تشدید کنند. این می‌تواند منجر به نتایج ناعادلانه در حوزه‌هایی مانند استخدام، اعطای وام یا اجرای قانون شود و تأثیرات نامتناسبی بر گروه‌های به حاشیه رانده شده داشته باشد.

جایگزینی شغل: اتوماسیون مبتنی بر هوش مصنوعی پتانسیل برهم زدن مشاغل سنتی را دارد که منجر به از دست دادن شغل و نابرابری اقتصادی می‌شود. این امر می‌تواند منجر به ناآرامی‌های اجتماعی شود و افراد را مجبور به سازگاری با انواع جدید کار یا کسب مهارت مجدد برای صنایع مختلف کند؛ نگرانی‌های حفظ حریم خصوصی: سیستم‌های هوش مصنوعی اغلب برای آموزش و عملکرد به مقادیر زیادی داده نیاز دارند که نگرانی‌هایی را در مورد حفظ حریم خصوصی و نظارت بر داده‌ها ایجاد می‌کند. با ادغام بیشتر هوش مصنوعی در زندگی روزمره، توازن بین راحتی و حریم خصوصی اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کند.

همگن‌سازی فرهنگی: پذیرش گسترده فناوری‌های هوش مصنوعی می‌تواند منجر به همگرایی رویه‌ها و ارزش‌های فرهنگی شود، زیرا شرکت‌های فناوری جهانی بر جوامع متنوع تأثیر می‌گذارند. این امر با یکدست شدن بیشتر محصولات و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی، می‌تواند به فرسایش تنوع و میراث فرهنگی منجر شود.

فرصت‌ها: تقویت خلاقیت: هوش مصنوعی می‌تواند با کمک به ایجاد ایده‌ها، آثار یا طرح‌های جدید، خلاقیت انسان را تقویت کند. این امر به افراد امکان می‌دهد تا اشکال جدیدی از بیان هنری را کشف کنند و مرز‌های تولیدات فرهنگی را گسترش دهند؛ افزایش دسترسی: ابزار‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند دسترسی به تجربیات فرهنگی و آموزش را دموکراتیک کنند و به افراد اجازه دهند بدون توجه به موقعیت جغرافیایی یا وضعیت اجتماعی و اقتصادی خود با محتوای فرهنگی متنوع درگیر شوند.

حفظ میراث فرهنگی: از هوش مصنوعی می‌توان برای دیجیتالی کردن، تجزیه و تحلیل و حفظ آثار فرهنگی، بنا‌ها و سنت‌ها استفاده کرد. این امر می‌تواند به حفظ میراث فرهنگی برای نسل‌های آینده و در دسترس قرار دادن آن برای مخاطبان جهانی کمک کند؛ تفاهم بین فرهنگی: ابزار‌های ترجمه زبان و ارتباط مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند گفتگوی بین فرهنگی را تسهیل کنند، درک عمیق‌تر از دیدگاه‌های متنوع را تقویت کنند و شهروندی جهانی را ترویج دهند.

در نتیجه، چالش‌ها و فرصت‌های هوش مصنوعی، به ویژه از نظر پیامد‌های فرهنگی، نیازمند رویکرد‌های متفکرانه و فراگیر برای توسعه و استقرار هوش مصنوعی است. با رسیدگی به چالش‌ها و استفاده از فرصت‌ها، جامعه می‌تواند از هوش مصنوعی برای تقویت تنوع فرهنگی، ترویج تفاهم و پرورش یک جامعه جهانی پر رونق و به هم پیوسته استفاده کند.