نماز جمعه و تاثیرگذاری آن در جامعه اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، از آن هنگام که نخستین نماز جمعه به فرمان رسول اکرم(ص) پیش از هجرت از مکه به مدینه و با تلاش مصعب‌بن‌عمیر(مبلغ اعزامی پیامبر گرامی اسلام(ص) به مدینه) و دیگر نومسلمانان انصار همچون اسعد‌بن‌زاره در یثرب اقامه گردید و روز جمعه، در برابر روز شنبه‌ی یهودیان و روز یک‌شنبه‌ی مسیحیان، روزی میمون و مبارک عید مسلمانان قرار داده شد، تا کنون که بیش از پانزده قرن و اندی از آن روز پرافتخار سپری گشته، مسلمانان همواره شاهد برکات معنوی و مادی بی‌شمار آیین محمد(ص) نماز جمعه بوده‌اند و به خوبی به ارزش وصف‌ناشدنی آن واقف‌اند.( طبرسی، مجمع البیان، ج 10، ص 8 ـ 9)

در واقع نماز جمعه از مهم‌ترین رویدادهای هفتگی در جامعه اسلامی است که در طول روز جمعه انجام می‌شود.

همچنین باید توجه داشت  که روز جمعه به عنوان روز مبارک در اسلام تلقی می‌شود و به دلیل اهمیت بالا و حضور بیشتر مردم در این روز، نماز جمعه با دو خطبه همراه است. خطبه ها معمولاً به موضوعات دینی، اجتماعی و سیاسی مربوط می‌شوند و هدف آن‌ها آموزش، بصیرت افزایی و دعوت به تقوا است.

نماز جمعه به عنوان یک مرکز مهم در اسلام، فرصتی است برای بررسی مسائل مختلفی که جامعه درگیر آن است. همچنین، این نماز فرصتی است برای هم افزایی، همبستگی و اتحاد مسلمانان است. این رویداد هفتگی، مردم را به همدیگر نزدیک‌تر می‌کند و ارتباط قویتری بین اعضای جامعه اسلامی را برقرار می‌کند.

در نهایت، نماز جمعه نه تنها یک فعالیت دینی بلکه یک رویداد اجتماعی نیز است. این رویداد، اسلام را به عنوان دینی با ارزش‌های جمعی در جامعه معرفی می‌کند و برای افراد فرصتی را برای هم‌بستگی و اتحاد فراهم می‌کند.

تاریخچه نماز جمعه در ایران

امامت جمعه در جهان شیعه و ایران سابقه طولانی دارد و بعضی از علما و مراجع که آن را از نظر فقهی واجب می دانستند، بطور غیررسمی بعنوان امام جمعه، به اقامه آن می پرداختند. اما امامت رسمی آن از ناحیه حکومت های وقت بوده است.

در عهد قاجار هنگامیکه فتحعلی شاه مسجد شاه را در تهران بنا کرد تصمیم گرفت میر سید مهدی خاتون آبادی امامت جماعت اصفهان را برای امام جمعه در مسجد شاه، به تهران بیاورد. وی دارای مقام علمی والایی بود و در سال ۱۲۸۳ شمسی پس از بازگشت از زیارت خانه خدا در سن ۶۳ سالگی دار فانی را وداع گفت و از تمام ولایات ایران علماء و بزرگان برای تشییع به تهران آمدند. میرزا ابوالقاسم امام جمعه فرزند ارشد میر محمد حسین «سلطان العلماء» هم به تهران آمد. چون میر سید مهدی امام جمعه تهران دارای اولاد ذکور نبود، برحسب امر فتحعلیشاه، میرزا ابوالقاسم در تهران توقف کرد و بعد از رحلت عمو به مقام امامت جمعه تهران رسید. میرزا ابوالقاسم که سالها با امیرکبیر نیز معاصر بوده است، پس از وی منصب امام جمعه ای به فرزندش میرزا زین العابدین امام جمعه رسید که به عضویت لژ فراماسونری درآمد و بعد از او نیز فرزندش سید ابوالقاسم دوم امام جمعه شد که در جریان مشروطیت بر کنار شد و برای مدتی برادرش عهده دار سمت امام جمعه ئی بود .

در عهد پهلوی دوم در سال ۱۳۲۴ فرزند سید ابوالقاسم، سید حسن امامی به فرمان محمدرضا پهلوی امام جمعه تهران شد. سلسله امام جمعه یا امامی توسط محمد رضا پهلوی و فرمان او به امام جمعه ای انتخاب می‌شدند. این روحانیون توسط مردم، آخوند درباری خوانده می‌شدند و تحت فرمان و مطیع اوامر محمد رضا بودند و سیاست را در دین و حکومت دخالت نداده و منتقد دولت نبودند و در کنار مردم قرار نداشتند.

نماز جمعه قلب فرهنگی شهرها

نماز جمعه از مهم‌ترین قرارگاه‌های فرهنگی در شهرهای مختلف است وامام جمعه به عنوان فرمانده و رهبر این قرارگاه نقش بسیار تعیین کننده و حائز اهمیتی دارد.

 در واقع می‌توان گفت که راهبری فرهنگی در شهرهای مختلف بر عهده ائمه جمعه می‌باشد از این رو می‌طلبد که آنان بتوانند تلاش و همت خویش را در این زمینه  به خوبی ایفا کنند تا بتوانند از عهده این مسئولیت خطیر به خوبی بر بیایند.

به خاطر اهمیت همین موضوع مقام معظم رهبری تاکید فراوانی بر این نقش داشتند و نماز جمعه را به عنوان قلب فرهنگی شهر معرفی نمودند و در این رابطه فرمودند:

«ائمه جمعه به عنوان علمای شهرها و میراث داران انبیاء، باید با استفاده از فرصت اجتماعِ نمازجمعه، حقایق را تبیین و روشن کنند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، صحبت رو در رو و چهره به چهره در نماز جمعه را بسیار تأثیرگذارتر و مهمتر از ارتباط های غیرحضوری و از طریق وسایل ارتباطی جدید دانستند و تأکید کردند:

ائمه جمعه باید با استفاده از این فرصت مغتنم، در نمازجمعه که قلب فرهنگی هر شهر است، هدایتگری سیاسی و فرهنگی انجام دهند.

ایشان با تأکید بر اینکه هدایتگری فرهنگی بنیانی تر از هدایتگری سیاسی است، خاطرنشان کردند: یکی از اهداف اصلی دشمنان اسلام و ملت ایران، تغییر فرهنگ و اخلاق مردم بویژه سبک زندگی آنان است» (۱۴/۱۰/۱۳۹۴ بیانات در دیدار با ائمه جمعه سراسر کشور)

ساده زیستی از ملاک‌های مهم ائمه جمعه

امام جمعه‌ باید صدای مستضعفین باشد و این مسئولیت اجتماعی را بپذیرد.

این پذیرش مسئولیت اجتماعی لوازمی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ساده‌زیستی است. نشانه ساده‌زیستی روی موکت یا روی زمین زندگی کردن نیست بلکه یک سلوک و منش است. بطوری که وقتی با مردم صحبت می‌کند خضوع داشته و گشاده‌رو باشد. خداوند خطاب به پیامبر می‌گوید با مردم نرم  ولیّن باش. اخلاق حسنه مردم را جذب می‌کند.

ساده زیستی و مردمی بودن امام جمعه اهواز

روزهای گرم تیرماه ۹۷ خط لوله انتقال آب غدیر که آب شرب شهرهای آبادان، خرمشهر و مناطق هم‌جوار را تامین می‌کرد به دلایلی شکست و مردم این دو شهر برای تامین آب شرب با مشکلات بسیاری مواجه بودند، همان روز بود که موسوی‌فرد امام‌جمعه‌ سابق خرمشهر و فعلی اهواز در اقدامی نمادین در کنار کارگران تعمیر این خط لوله در هویزه حضور پیدا کرد و برای تسریع امور جوشکاری این خط لوله را آغاز کرد. تصویر موسوی‌فرد حین جوشکاری لوله انتقال آب در فضای مجازی و اینستاگرام به سوژه جالبی برای کاربران فضای مجازی و رسانه‌ها تبدیل شد، به‌طوری که در همان دقایق اول به سرعت در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌چرخید، حتی بسیاری از مردم خوزستان از همراهی نماینده ولی‌فقیه برای پیگیری مشکلات‌شان خرسند بودند. محبوبیت و شهرت موسوی‌فرد از سنگر نمازجمعه و خدمت‌رسانی به مردم خرمشهر آغاز شد، همان روزها که برای حل مشکلات و کاستی‌ها در کنار مردم ایستاد و در سال‌های بحران آب در آبادان و خرمشهر به صورت شبانه‌روزی پیگیر حل مشکلات مردم بود، هرگز خود را جدا از آنها ندانست.

حجت الاسلام موسوی‌فرد پس از انتصاب به‌عنوان امام‌جمعه اهواز نیز یکی از فقیرترین مناطق را برای سکونت خود انتخاب کرد، محله‌ای با کوچه‌پس‌کوچه‌های خاکی و نامناسب. اما زمانی که شهرداری اهواز بدون اطلاع موسوی‌فرد کوچه محل سکونت آنها را آسفالت کرد با برخورد قاطع و ستودنی امام‌جمعه اهواز مواجه شد، زیرا این پارتی‌بازی شهرداری را تاب نیاورد و به‌طور جدی اعلام کرد ابتدا به مسئولان شهر اطلاع می‌دهد که یا همه کوچه‌ها را آسفالت کنند یا اگر نمی‌توانند آسفالت کوچه محل سکونت او را هم جمع می‌کنند و اگر این کار انجام نپذیرد، موضوع را در نمازجمعه مطرح می‌کند.

مردمی بودن امام جمعه تبریز

یکی از عوامل مهمی که باعث می‌شود ائمه جمعه بتوانند در مسائل فرهنگی موثر واقع شوند وجهه مردمی بودن آنهاست. از این طریق است که کارهای فرهنگی آنها موثر واقع می‌شود از جمله ائمه جمعه‌ای که این خصوصیت را دارا می‌باشد حجت الاسلام والمسلمین آل هاشم امام جمعه تبریز است. ایشان یکی از ائمه جمعه مردمی و ساده زیستی است که بعد از انتصاب به امامت جمعه تبریز نوع برخورد و مواجهه ایشان با مردم برای بسیاری جالب توجه بود.

از جمله اینکه ایشان برای رفت و آمد گاهی از اتوبوس های شهری استفاده میکنند و یا برخورد گرمی که با کسبه و مردم عادی از خود نشان می‌دهند همگی نشان از چهره مردمی ایشان دارد.

شجاعت آیت‌الله علم‌الهدی

یکی از خصوصیات مهم دیگر برای ائمه جمعه داشتن شجاعت در بیان مسائل و در مقابل گروههای پرنفوذ است. امام جمعه ای که شجاعت لازم را نداشته باشد نمی‌تواند در زمینه های دیگر از جمله فرهنگی هم، موفق و موثر باشد.

از امام جمعه هایی که میتوان در این زمینه نام برد آیت الله علم الهدی امام جمعه مشهد مقدس هست که همواره با شجاعت تمام مسائل روز جامعه را مطرح و به تبیین آن می‌پردازند و همچنین در برابر گروه‌های پرنفوذ و بدخواه شجاعانه می‌ایستند و با آنها مقابله می‌کنند.

از این رو شهر مشهد مقدس به لحاظ فرهنگی توانسته تا حد قابل قبولی در زمینه‌های فرهنگی نیز موفق باشد.

در پایان باید اشاره داشت که به جهت اختصار در نوشتار به موارد و مثال‌های اندکی از برخی از ائمه جمعه پرداختیم و الا بی‌شک نمونه ها و مثال‌های فراوانی از  ائمه جمعه در این موارد وهمچنین در زمینه‌های دیگر نیز وجود دارد که به آنها نپرداختیم.