شماره چهلم فصلنامه علمی «تربیت اسلامی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، چهلمین فصلنامه علمی«تربیت اسلامی» به صاحب امتیازی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با سردبیری سعید بهشتی منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله و در 92 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

 راهبردها و راهکنش‌های فرزندپروری در مقطع نوجوانی براساس متون اسلامی و روان‌شناسی

سید محمد افتخاری؛ محمدرضا سالاری فر

چکیده: پژوهش حاضر با رویکردی روان‌شناختی و اسلامی، به دنبال تدوین روش‌های فرزندپروری برای والدین، به ویژه پدر، در ضمن راهبردها و راهکنش‌ها است. راهبرد، برنامه‌ای است که برای نیل به یک هدف بلند مدت طراحی می‌گردد و راهکنش، روش‌های عملیاتی است که برای دستیابی به هدف مورد استفاده قرار می گیرد. روش این تحقیق، تحلیل محتوای متون اسلامی و روان‌شناختی در زمینه فرزندپروی نوجوان است. بدین منظور، متون اسلامی و روان‌شناسی مربوط به نوجوانی و فرزندپروری در مقطع نوجوانی بررسی گردید. از گزاره‌های اسلامی، 58 کد و از پژوهش‌های روان‌شناختی 234 کد به دست آمد. داده‌ها با کمک نرم‌افزار اطلس تی تحلیل کیفی شد. بعد از دسته‌بندی کدهای اولیه، کدگذاری محوری و شبکه‌سازی با رویکرد اجتهادی−انضمامی انجام شد. یافته‌های تحقیق کشف سه راهبرد کلی و 28 راهکنش برای فرزندپروری است: راهبرد رابطه با نوجوان شامل لیاقت‌دهی، مسالمت‌جویی، محبوبیت، مجاورت، بصیرت، شناخت و شوخ‌طبعی، راهبرد آموزش شامل توجه‌دهی به سلامت و پذیرش هیجان‌خواهی، مسئولیت‌دهی، هدایت فکری، هدایت جنسی، پرورش عقلانیت، محدودیت، مشارکت، تقویت مهارت‌ها، مهارت شغلی، نظارت، نصیحت‌گری، موفقیت، تمرین تصمیم‌گیری، و راهبرد خودمدیریتی والدین شامل صلابت، استعانت از خداوند، هماهنگی تربیتی، مشاوره‌جویی، رسیدگی به خود، عاملیت به اصول خویش، رضایت زناشویی است.

حیا از منظر قرآن و روایات و جایگاه آن در تعلیم و تربیت

کامران جباری؛ قاسم محمدیاری؛ زهرا اطمینان زره ناس

چکیده: در این پژوهش که به روش توصیفی از نوع تحلیل اسنادی انجام گرفته است، ضمن بررسی مبانی قرآنی و روایی حیا، اهداف، اصول و روش‎های پرورش حیا تبیین شده است. مطالعه آیات و روایات نشان داد که حیا از ارکان بنیادین خود کنترلی است که انگیزه آن را نه ترس و نه طمع، بلکه احترام به خود تشکیل داده است. همچنین، اهداف تعلیم و تربیت حیا در چهار حیطه اعتقادی، اخلاقی، دنیوی و اخروی عبارتند از: قرب الهی، رشد مکارم اخلاقی، تسلط بر نفس و امیدواری و اصول تربیتی آن عبارتند از: اصل تفکر، اصل کرامت، اصل اعتدال و اصل زهد و روش‎های تربیت آن عبارتند از: روش الگودهی، روش محبت و روش تذکر.

تأثیر تغذیه بر تربیت معرفت انسانی: تحلیل دینی−فلسفی

عابدین درویش پور

چکیده: هدف این پژوهش تبیین تأثیر تغذیه به‌عنوان یکی از عوامل غیر معرفتی بر معرفت انسانی است که بر مبنای تحلیل دینی−فلسفی صورت می‌گیرد و از روش تحلیلی توصیفی استفاده می‌کند.

یافته‎های این پژوهش نشان می‎دهد که ارتباط متقابل نفس و بدن و اتحاد آن دو از یک سو و تأثیر خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها بر بدن از سوی دیگر، زمینه تأثیر و تأثر بین نفس و بـدن را فراهم می‌آورد. بنابراین هرگاه زمینه تغذیۀ حرام یا حلالی از‎ ناحیه‎ بدن به‎‌وجود‎ آید‎،ماهیت غذا، نفس انسان را مطابق ماهیت غذا در جهت خاصی سوق می‌‌دهد. در نتیجه، تغذیه ناپاک و حرام سبب از دست دادن استعداد کافی برای کسب معرفت صحیح می‌گردد. همچنین غذا‎ به‌عنوان شیئی مادی در تغییر وضعیت بدن و به تبع آن در موقعیت مغز و اعصاب، به‌عنوان ابزار ادراکی بدن نقش مهمی ایفا می‌کند که تغییر وضعیت این ابزار ادراکی‎ در شکل‌گیری معرفت انسانی‎ نقش‎ مؤثری دارد.

ارزیابی مقایسه‎ای کیفیت فعالیت‌های فوق برنامه درسی اجرا شده در مدارس دوره متوسطه شهر قم

محسن دیبایی صابر؛ علی حیدری قمی؛ امیرهوشنگ ملاحسینی

چکیده: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی مقایسه‎ای کیفیت فعالیت‎های فوق‎ برنامه درسی اجرا شده در مدارس دوره متوسطه شهر قم براساس عناصر نه‌گانه کلاین انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی−پیمایشی و به لحاظ هدف کاربردی می‎باشد. جامعه پژوهش شامل مدیران، مربیان و دانش‎آموزان دوره اول متوسطه شهر قم می‎باشد که با استفاده از روش نمونه‎گیری طبقه‎ای تصادفی ساده و برحسب جدول مورگان به ترتیب 119، 140 و 401 نفر به‎عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع‎آوری اطلاعات، پرسش‎نامه محقق‎ ساخته بود. روایی صوری و محتوایی پرسش‎نامه به‎وسیله صاحب‎نظران حوزه مربوطه و پایایی نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 97/ محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده‎ها از روش‎های آمار توصیفی و استنباطی از قبیل آزمون t تک نمونه‎ای، تحلیل واریانس کروسکال−والیس و آزمون U مان ویتنی استفاده شد. یافته‎های پژوهش نشان داد: 1. از دیدگاه مدیران فعالیت‎های فوق برنامه درسی اجرا شده در ابعاد «اهــداف و مواد آموزشی» در وضعیت نامطلوبی قرار دارند؛ 2. از دیدگاه مربیان فعالیت‎های فوق برنامه درسی اجرا شده در بعد «زمان یادگیری» در وضعیت نامطلوبی قرار دارند؛ 3. از دیدگاه دانش‎آموزان فعالیت‎های فوق برنامه درسی اجرا شده در ابعاد اهداف، محتوا، مـواد آموزشـی، فعالیت‎های یادگیری، راهبردهای اجرا، ارزشیابی، گروه‎بندی، زمان و فضا در وضعیت نامطلوبی قرار دارند.

فراترکیبی بر الگوی تربیت شهروندی اسلامی مبتنی بر پژوهش‎های تجربی

جمال الدین مصطفی؛ معصومه صمدی؛ مهشید ایزدی؛ فهیمه انصاریان؛ مجید رستمی بشمنی

چکیده: با هدف تدوین الگویی برای تربیت شهروند اسلامی از روش تحقیق فراترکیب به‎منظور ادغام نتایج تحقیقات قبلی از منابع تجربی پیشین مرتبط با پژوهش از منابع کتابخانه‎ای به‎عنوان جامعه آماری و با روش نمونه‎گیری هدفمند تعداد 15 مطالعه قبلی برای بررسی نهایی انتخاب و از روش تحلیل محتوای کیفی به روش کدگذاری برای تحلیل اطلاعات جمع‎آوری شده استفاده گردید و نتایج نشان داد که تربیت شهروند اسلامی از اصول 7گانه شامل: آزادی، عدالت، حفظ کرامت انسانی، اعتدال در رفتار، توحید، بهداشت و عقلانیت پیروی می‎کند که با استفاده از شاخص کاپا با مقدار 87/0 مورد تأیید و اعتبارسنجی متخصصان قرار گرفته، پیشنهادات ذیل ارائه گردید:

1. آموزش و پرورش با تدوین دوره‎های آموزشی، معلمان را با اصول تدوین شده در پژوهش، جهت اجرا و کاربرد در آموزشهای خود آشنا کند.
2. زمینه مشارکت جدی بخش‎های دولتی و غیردولتی به‎ویژه سازمان‎‎های مردم نهاد فعال در زمینه تربیت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و فردی (همچون سازمان تبلیغات اسلامی، نیروی انتظامی، شهرداری، میراث فرهنگی و گردشگری) فراهم شود.
3. زمینه‎ها و بسترهای مناسب از لحاظ اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی به‎منظور به‎کارگیری مفهوم «تربیت شهروندی اسلامی» در منابع و محتواهای آموزشی فراهم شود.

تبیین ویژگی‎های برنامه درسی آموزش ارزش‎ها

فاطمه غلام زاده؛ محمد اکبری بورنگ؛ محسن آیتی

چکیده: هدف مقاله حاضر بررسی ویژگی‎های برنامه درسی آموزش ارزش‎ها است. رویکرد مقاله کیفی و روش آن مرور سیستماتیک براساس مدل رایت و همکاران (2007) است. جامعه پژوهش متشکل از 87 مقاله درباره ویژگی‎های برنامه درسی آموزش ارزش‎هاست که بین سال‎های 2000 تا 2020 میلادی در مجلات علمی معتبر ارائه شده‎اند. نمونه پژوهش شامل 31 مقاله است که به صورت هدفمند جمع‎آوری و براساس پایش موضوعی داده‎ها انتخاب شدند. داده‎های مقاله از تحلیل کیفی اسناد مورد مطالعه گردآوری شده‎اند. براساس تجزیه و تحلیل داده‎ها، ویژگی‎های برنامه درسی آموزش ارزش‎ها در دو بعد چرایی برنامه درسی آموزش ارزش‎ها در قالب ضرورت‎ها و نیازهای فردی و ضرورت‎ها و نیازهای اجتماعی و بعد چگونگی برنامه درسی آموزش ارزش‎ها در قالب مقولاتی مانند اهداف: غایی، کلی و جزیی؛ محتوا: اصول، چگونگی سازماندهی، الگوی سازماندهی و مفاهیم؛ راهبردهای یاددهی−یادگیری: مستقیم، نیمه‎مستقیم و غیرمستقیم؛ مواد و منابع یادگیری: منابع مکتوب و منابع غیرمکتوب؛ نیروی انسانی: نقش معلم و صلاحیت‎های معلم؛ گروه‎بندی: گروه همیاری؛ تجارب یادگیری: تجارب فردی و تجارب گروهی؛ مکان: اصلی و فرعی؛ زمان: رسمی و غیررسمی و ارزشیابی: شفاهی و عملی استخراج گردید.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی«تربیت اسلامی» می توانند به نشانی قم٬ پردیسان، میدان علوم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و با شماره تلفن 09199797260 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://islamicedu.rihu.ac.ir/ مراجعه کنند یا تماس بگیرند.