فضای مجازی، خیر یا شر

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت الاسلام امینی نژاد، استاد حوزه و دانشگاه و استاد فلسفه در نشست «فضای مجازی، خیر یا شر» از سلسله نشست‌های علمی پژوهشی «دین و حکمرانی اسلامی فضای مجازی» که به همت دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی مرکز ملی فضای مجازی به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد، گفت: فضای مجازی جهان الکترونیکی برساخته بشر است، از نظر حکمت اسلامی ما با سه عالم روبرو هستیم؛ یکی جهان واقع، دیگری جهان علم و دیگری جهان اعتبار.

استاد حوزه و دانشگاه جهان علم و اعتبار را از منظر حکمت اسلامی، همان فضای ذهن دانست و توضیح داد: فضای ذهن دو بخش دارد؛ یکی ادراکی و دیگری اعتباری که بازتاب دهنده مستقیم واقع هستند.

حجت الاسلام امینی نژاد ادامه داد: ذهن انسان موجودیتی ادارکی دارد که به موجودات مجازی راه پیدا می‌کند که عین حقیقت خارجی نیست و تمام موجودات در عالم شناخت و همان‌ها تحت عنوان موجودات غیر حقیقی تحقق پیدا می‌کند، هویت مجازی موجودات در ذهن فعال می‌شود که ما می‌توانیم جهان دلخواه خود را بسازیم.

وی زبان را اولین جهان اعتباری انسان‌ساخت دانست و اظهار داشت: زبان نزدیک‌ترین ساحت به ساحت اعتباری ذهن است که دنیای عظیمی است که سه مسأله انتقال اطلاعات، شبیه سازی واقع و مطلوب سازی واقع در آن اتفاق می‌افتد که اولین جهان برساخته انسانی و بر بستر جهان اعتباری انجام می‌گیرد.

استاد فلسفه با بیان اینکه کتابت، انسان را به عصر جدیدی وارد کرد تبیین کرد: کتابت امتداد بخش فعال ذهن است که اول در درون خود موجودات مجازی می‌سازد و سپس زبان را ساخته که اولین سرریز خلاقیت ذهنی انسان در برونداد خارجی است که بعد از آن نیز سومین مرحله نقاشی، هنرهای تجسمی، تئاتر، فیلم، سینما، تلویزیون و .. را شکل داده است برای انتقال اطلاعات یا صرف لذت و یا انواع اهدافی که دارند.

حجت الاسلام امینی نژاد با اشاره به ویژگی‌های خاصی فضای مجازی ابراز داشت: فضای مجازی بستری برای انتقال اطلاعات است که فضای مجازی عام از لایه دوم ذهن آغاز می‌شود و تا به آنچه که الآن با آن روبرو هستیم می‌رسیم و فضای مجازی خاص که محل بحث گفت‌وگوی ما است؛ بنابراین فضای مجازی انتقال اطلاعات و شبیه سازی واقع است که نسبت به فضاهای پیشین قابل مقایسه در شبیه سازی واقع نیست.

استاد فلسفه با بیان اینکه فضای مجازی امتداد دو لایه ذهن انسان است توضیح داد: سیستم‌هایی که آمده‌اند بسیار می‌توانند به فرآیند‌های ادارکی ذهنی کمک کنند که اینها مجازی به معنای علمی است، فضای مجازی امتداد دنیای خلاقیت و اعتبار ما نیز است.

وی افزود: فضای مجازی خاص از همه جهان‌ها بهره‌مند است که انگار متوقف بر آن‌هاست؛ فضای مجازی خاص شبیه‌ترین جهان اعتباری به جهان واقعی است به‌گونه‌ای که انسان را به‌شدت جذب می‌کند و چند خصوصیت دارد؛ یکی، تعاملی بودن؛ دوم، فاصله‌ها را از میان برداشته؛ سوم، ممنوعیت‌های بیرونی ندارد؛ چهارم، تسهیل کننده قوه خیال انسانی در راستای علاقه انسانی است؛ پنجم، سرخوردگی‌های انسان در جهان واقعی را برطرف می‌کند.

حجت الاسلام امینی نژاد فضای مجازی کنونی را بر فضای جهان اعتباری بر پای حس، خیال و وهم معرفی کرد و یادآور شد: ما هنوز به جهان اعتباری عقلی نرسیده‌ایم؛ چون اگر به آن‌جا برسیم، قاعدتاً نباید به تصویر پردازی نیازی باشد و لذت‌ها در آنجا به اوج خواهد رسید و قابل قیاس با جهان اعتباری حاضر نخواهد بود که این بر اساس سیر بشر، بسیار محتمل است.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان عنوان دیگری برای خیر و شر مطرح کرد: فرصت‌ها و تهدید‌ها را می‌توان به‌جای آن مورد توجه قرار داد، مسأله تلاقی دو ساحت شناختی عقلی و وهمی که تمام خیر و شر در اینجا رقم می‌خورد، فضای مجازی ما به‌نحو غالب محل تاخت و تاز صور و معانی جزئیه بدون رهبری عقل وحدت گراست که این شر است به دلیل اینکه در دل غلبه کثرت بینی، اتفاقات عجیبی افتاده است که در آن کل، آینده، کلی‌ها و ... دیده نمی‌شوند.

وی افزود: امام خمینی حقیقت تمدن غرب را تمدن وهمی می‌داند، اینکه فرمودند آمریکا شیطان بزرگ است، این بر اساس دستگاه حکمی امام خمینی(ره) است و شیطان مظهر وهم است؛ غلبه تمدنی غرب، سیطره این لایه‌های انسانی است و انبیاء آمده‌اند ما را به سمت وحدت سوق بدهند که اساس جنس و قدرت وجودی فضای مجازی بسیار متفاوت است که کلید اصلی آن این است که ما باید به سمت هدایت کثرات به سوی وحدت‌های برتر گام برداریم تا بتوانیم خیر را رقم بزنیم.