«نامه‌های سیاسی دهخدا»
سال‌های ملتهب ایران به روایت مردی در تبعید
«نامه‌های سیاسی دهخدا» نامه‌های مردی است که حتی در تبعید نیز چون پدری دلسوز، نگران فرزندان خود در ایران است. این اثر جریان‌های سیاسی ایران در دوران قاجار را مشخص می کند.
به گزارش سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، «نامه‌های سیاسی دهخدا» که پیش از این یک‌بار منتشر شده بود، در چاپ جدید خود با تجدید نظر و اضافات به کوشش زنده‌یاد ایرج افشار از سوی انتشارات روزبهان منتشر شد. در مقدمه این کتاب درباره تغییراتی که در چاپ جدید اعمال شده، چنین آمده است: در جریان تجدید چاپ نامه‌های سیاسی دهخدا- که به کوشش زنده‌یاد ایرج افشار نخستین چاپ آن در سال 1358 انتشار یافت به نظر رسید که نامه‌های تازه‌یافته مرحوم افشار بر این چاپ اضافه شود؛ نامه‌هایی که خود در آینده منتشر کرده و وعده داده بود که در تجدید کتاب مزبور آن نامه‌ها را بیفزاید. آنچه افزوده شده و هریک با مقدمه مرحوم افشار همراه است، دو نامه از پاریس به تبریز و از استانبول به تهران است که در انتهای کتاب قرار داده شده است.
علاوه بر این، این کتاب ارزشمند زندگی‌نامه‌ای جامع از دهخدا را کم داشت که در این چاپ سعی شده است تا این نقصان جبران شود. در این زندگی‌نامه- که کار تألیفی دفتر پژوهش نشر روزبهان است همه آن چیزی نگارش یافته که از زندگی سیاسی و ادبی علامه فقید ضرورت ابراز داشته و در برخی مواضع نقل مستقیم از خودش چنانچه در دسترس بوده آورده شده است.
کتاب از پنج بخش تقسیم شده است که در هر بخش که براساس بازه تاریخی تقسیم‌بندی شده، نامه‌های مربوط به همان دوران آورده شده است. بخش نخست کتاب به نامه‌های پیش از تبعید علامه دهخدا اختصاص دارد که در این بخش دو نامه به سیدنصرالله اخوی(تقوی) مربوط به جمادی‌الاخر 1326 و نامه به حاج سیدمحمد صراف(علوی) مکتوب در همان روز آورده شده است.
بخش دوم به نامه‌های دوران توقف در پاریس و سوئیس اختصاص دارد که در بازه زمانی 1908 -1909 نوشته شده است. «نامه‌ای از دوران اقامت در استانبول» بخش سوم کتاب را تشکیل می‌دهد که در آن یک نامه خطاب به یکی از رجال سیاست در تهران منتشر شده است. دو نامه مربوط به بعد از شهریور سال 1320 و نامه‌های دهخدا در زمان راه‌سازی خراسان بخش‌های چهارم و پنجم کتاب را تشکیل می‌دهد.
نامه‌های دهخدا در این کتاب به موضوعات مختلفی چون مبارزه با محمدعلی شاه، نشر صور اسرافیل در اروپا، انتخابات مجلس دوم و راه‌سازی شوسه خراسان می‌پردازد.
کتاب حاضر علاوه بر یاری مخاطب در آشنایی با نثر دهخدا در نامه‌ها، به او در شناخت برخی از جریان‌های سیاسی، آشفتگی‌های ایران در این دوران، رجال ذی‌نفوذ و سیاسی در دوران قاجار و ... نیز کمک می‌کند.
حکایت زندگی دهخدا، حکایت زندگی مردی است که سال‌ها دلسوزانه و مشفقانه چون شمعی برای آگاهی‌بخشی جامعه خود سوخت. او که سال‌ها از عمر خود را صرف مبارزه با استبداد و ظلم کرد، بارها مورد تهاجم مستبدان زمان قرار گرفت. انتشار مطالب بی‌پرده و دردمندانه او در روزنامه صور اسرافیل سبب شد تا برخی حکم تکفیر او را دهند. انتشار مطالب او در «چرند و پرند» و روزنامه صور اسرافیل سبب شد تا گرفتار خشم محمدعلی شاه شود و ای بسا قریب بود تا به سرنوشت دوستان خود دچار شود. «نامه‌های دهخدا» نامه‌های مردی است که حتی در تبعید نیز چون پدری دلسوز، نگران فرزندان خود در ایران است. توجه به مردم فرودست و مبارزه با استبداد، دو دغدغه اصلی دهخدا در تمامی آثار او از جمله نامه‌های اوست. او نویسنده‌ای توانا و سیاستمداری دلسوز و زیرک است که نکته‌ای از چشمان تیزبین او دور نمی‌ماند. او همانگونه که به استبداد می‌تازد، بر عوام‌فریبی و رندان ریاکار نیز خرده می‌گیرد و پرسش‌های اساسی در این رابطه مطرح می‌کند.
دهخدا در کنار فعالیت‌های سیاسی، در قلمروهای دیگر نیز صاحب‌نظر و تأثیرگذار بود که از این جمله می‌توان به لغت‌نامه دهخدا اشاره کرد که 40 سال از عمر خود را صرف نگارش آن کرد. از سوی دیگر، نثر او در صور اسرافیل و به خصوص طنزهای او در «چرند و پرند» آغازگر سبک جدیدی در روزنامه‌نگاری ایران بود.
انتشارات روزبهان کتاب «نامه‌های دهخدا» را در 500 نسخه و در 158 صفحه در دسترس مخاطبان و علاقه‌مندان به مطالعه آثار سیاسی و تاریخی قرار داده است./826/د102/ق
منبع: تسنیم
ارسال نظرات